Bełżec

Jedną z najcenniejszych małych budowli sakralnych w Bełżcu jest kapliczka świętego Jana Nepomucena, stojąca przy ul. Czarnieckiego 142.

Wzniesiona z cegły, na rzucie półkola, otynkowana. Od frontu posiada wnękę arkadową, wewnątrz której na murowanym postumencie umieszczona jest drewniana rzeźba św. Jana Nepomucena, nawiązująca do tradycji rzeźby rokokowej. Ukazano ją w kontrapoście, z przechyloną głową w birecie, z befką, z krzyżem trzymanym na prawym ramieniu. Dwie fałdy sutanny schodzą aż do podstawy stanowiąc dodatkowe podparcie. Widoczne buty. Dolna część krzyża utrącona razem z lewą dłonią. Resztki polichromii. Kapliczka kryta dachem czterospadowym z drewnianym krzyżem na szczycie. Według tradycji tutaj pochowano żołnierzy poległych w 1656 roku, w czasie potyczki Stefana Czarnieckiego ze Szwedami. [źródło, fotografie rzeźby z lat 2008-2012]

Przy drodze prowadzącej z Narola do Bełżca, na dosyć wysokim kurhanie, stoi kapliczka przydrożna z figurą św. Jana Nepomucena. Zbudowana w pierwszej połowie XIX wieku, posiada wnękę arkadową wewnątrz której na murowanym postumencie umieszczona jest bardzo zniszczona rzeźba świętego. Według podań w kurhanie spoczywają, polegli w 1656 roku, żołnierze hetmana Stefana Czarnieckiego. [źródło, fotografie rzeźby z roku 2013]

Kapliczkę widać z daleka, jest dobrze oznakowana. Stan rzeczywisty nie zgadza się z wyżej wymienionymi opisami, pochodzącymi z lat 2008-2013.

Kapliczka niedawno znalazła się w strefie pośredniej ochrony konserwatorskiej, a rzeźbę świętego Jana odnowiono [dla zainteresowanych podaję stronę odpowiedniego dokumentu: Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2014-2017].

Piękne fotografie kapliczki i Nepomuka znajdują się na blogu Grażyny we wpisie pt. Dalsze zwiedzanie Roztocza.....Sigue Roztocze.

P.S. Podczas wiosennej wyprawy na Roztocze  stwierdziłam, że w kapliczce wszystko w porządku.

Adnotacja:

• kapliczka świętego Jana Nepomucena;
• lokalizacja: Bełżec, gmina Bełżec, powiat tomaszowski, województwo lubelskie;
• data wykonania fotografii: 10.11.2019 r. i 20.04.2020 r.

Piszczac

Przy ulicy Włodawskiej 18 na prywatnej, pięknie ogrodzonej, posesji stoi murowana i otynkowana kapliczka.

Znajdując przed ogrodzeniem, trudno dostrzec w niej rzeźbę świętego Jana Nepomucena.

Czytelne zdjęcia można zobaczyć na stronie Nepomuki z Lubelszczyzny.

Adnotacja:

• kapliczka świętego Jana Nepomucena;
• lokalizacja: Piszczac, gmina Piszczac, powiat bialski, województwo lubelskie;
• data wykonania fotografii: 8.08.2019 r.

Obraz "Śmierć św. Jana Nepomucena" ze Sławatycz

Obszerny opis kościoła Matki Boskiej Różańcowej w Sławatyczach, gdzie znajduje się rokokowy obraz "Śmierć św. Jana Nepomucena", zamieszczono na stronie Lubelskie Klimaty. 

Opis obrazu i wyraźne fotografie są na stronie Nepomuki z Lubelszczyzny.

Rokokowy obraz olejny „Śmierć św. Jana Nepomucena” z ok. poł. lub 3. ćw. XVIII w. (wg tradycji pocho­dzący z kościoła domini­kań­skiego w Brześciu) w kościele Matki Bożej Różańcowej (na płd. ścianie). Roz­budo­wana kompozycja, zapewne według czeskiej grafiki, opa­trzona łacińskimi napi­sami, m.in. cy­tatami z Księgi Przysłów, Księgi Psalmów i Ewangelii wg św. Mate­usza. Obraz przeszedł konserwa­cję w 2009 r. (prowadzący prace – Krzysztof Ow­siany).

Bardzo ciekawy opis obrazu można znaleźć również na stronie nepomuki.pl.

Niespotykany styl i kompozycja, wyjątkowe bogactwo atrybutów i symboli. Martwy Święty opiera rękę z krucyfiksem na czaszce. Wokół głowy Jana biegnie napis "Margaritium Elgens...". Jest jakieś żeńskie bóstwo wodne trzymające muszlę i dzban, z których leje się woda wprost na palmę i wielką rybę. Jest komiks ze scenami Topienia i Wyłowienia, w którym zmieściła się grupa ludzi, w tym matka z dzieckiem na ręku (MB z Boleslavi?). Jeden z aniołków trzyma palec przy buzi, a w drugiej ręce kłódkę i różę, co skomentowano napisami "Sub Rosa. Sub Secreto.", drugi dzierży wieniec laurowy. Jest też zapieczętowany list z jakimś napisem. Mantolet Jana wygina się w jakieś niesamowite fałdy tworzące tło kompozycji. Do tego jakieś muszle, biżuteria bóstwa - pełny odlot!

O historii kościoła pw. Matki Boskiej Różańcowej w Sławatyczach można przeczytać w Wikipedii:
W latach 1913-1919, z inicjatywy ks. Józefa Mazurkiewicza, na miejscu drewnianego kościoła wzniesiono świątynię murowaną w stylu neoromańskim z elementami eklektycznymi. We wnętrzu obiektu znalazła się część barokowego wyposażenia poprzednich katolickich świątyń w Sławatyczach. Zmieniono również wezwanie obiektu z św. Michała Archanioła na Matki Boskiej Różańcowej.

Kościół Matki Boskiej Różańcowej w Sławatyczach jest wpisany do rejestru zabytków województwa lubelskiego pod numerem A/232. Wyposażenie nie było dotychczas objęte ochroną prawną. Kościół rzymskokatolicki, w którym znajdują się wymienione w sentencji decyzji zabytki ruchome, został wybudowany w latach 1913-1919 wg projektu inżyniera Wołłodko. Powstał on na miejscu wcześniejszych świątyń: pierwszej zapewne drewnianej i drugiej osiemnastowiecznej, fundacji Michała Kazimierza Radziwiłła. Do nowego kościoła przeniesiono częściowo ocalałe wyposażenie poprzednich świątyń, pochodzące z XVIII i XIX w. Są to w szczególności: słynący niegdyś łaskami obraz Matki Boskiej z pocz. XVIII w. Świadectwem tego kultu jest kilkanaście wot eksponowanych nadal w ołtarzu głównym. Na zasuwie znajduje się obraz „Św. Michał Archanioł” z 2 poł. XVIII w. Trzy osiemnastowieczne obrazy sztalugowe z wielopostaciowymi, rozbudowanymi scenami ikonograficznymi: „Św. Jan Nepomucen”, „Adoracja Dzieciątka – Salvator Mundi” i „Św. Maria Magdalena de Pazzi” pochodzą prawdopodobnie z kościoła Dominikanek w Brześciu; Ołtarz główny i ołtarze boczne, ambona, ambonki i inne meble znajdujące się na wyposażeniu kościoła zostały wykonane dla nowej świątyni w latach 20-tych i 30-tych XX w. Wraz z innymi sprzętami, naczyniami liturgicznymi, organami i zabytkowymi ornatami z XVIII w. stanowią zespół wyposażenia kościelnego gromadzony przez wieki, związany z historią parafii. [źródło, str.165-166]

Obraz „Św. Jan Nepomucen” malowany w technice olejnej na płótnie, datowany na poł. XVIII w., prawdopodobnie pochodzący z dawnego kościoła, obecnie jest eksponowany na południowej ścianie nawy w kościele parafialnym. Obraz przed pracami sfalowany, z miseczkowata siatką spękań, licznymi zachlapaniami i palmami pleśni. Przed przystąpieniem do prac zauważono wcześniejsze ślady prac naprawczych w postaci niechlujnego dublażu, składającego się z kilku kawałków płótna, miejscowych grubych warstw przemalowań i werniksu. Zwrócono uwagę na poważna kruchość warstwy malarskiej, mającej tendencję do wyruszeń, szczególnie w partiach wzdłuż dolnej krawędzi. Na lico odcisnął się pionowy szew łączący bryty podobrazia. Obiekt zdjęto z krosien, usunięto stary dublaż, odwrocie oczyszczono z pozostałości kleju glutynowego. Wykonano prostowanie odkształceń warstwy malarskiej na niskociśnieniowym stole dublażowym. W miejscach ubytków podobrazia dodano krajki. Uzupełniono ubytki zaprawy i warstwy malarskiej Założono werniks. Obiekt po przewiezieniu do kościoła nabito na nowe krosna i umieszczono w ramie. Celem prac konserwatorskich było usunięcie przyczyn deformacji warstwy malarskiej, jej wyprostowanie i przywrócenie obrazowi walorów estetycznych.
Prowadzący prace: Krzysztof Owsiany
Inwestor: Parafia rzymskokatolicka pw. MB Różańcowej w Sławatyczach przy wsparciu finansowym Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego [źródło, str.151]

Niedaleko kościoła, po przeciwnej stronie ulicy, można zwiedzić cerkiew pw. Opieki Matki Bożej. Jej opis zamieszczony jest na stronie Lubelskie Klimaty.

W 1938 r., w wyniku represji ówczesnych władz, proboszcz został zmuszony do opuszczenia parafii, a cerkiew ocalała tylko dzięki postawie miejscowego proboszcza parafii rzymskokatolickiej, który, jak twierdzą świadkowie, do członków ekipy, która przyjechała burzyć cerkiew powiedział: "Jeśli chcecie rozebrać cerkiew, to zacznijcie od kościoła.". [źródło]

Adnotacja:

• obraz "Śmierć św. Jana Nepomucena";
• lokalizacja: kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej w Sławatyczach, skrzyżowanie ul. Kodeńskiej i ul. Kra­szewskiego, gmina Sławatycze, powiat bialski, województwo lubelskie;
• data wykonania fotografii: 6.08.2019 r.

Kapliczka ponepomucka w Średniej Wsi

Wiadomo, że z 1788 roku pochodziła figura św. Jana Nepomucena usytuowana w zachowanej murowanej kapliczce w Woli Żółkiewskiej. Brakuje informacji na temat jej wyglądu i dziejów powstania. Można tylko przypuszczać, że powstała w związku ze wznoszonym w tym czasie kościołem św. Wawrzyńca w Żółkiewce, z fundacji sędziego ziemskiego chełmskiego Tomasza Stamirowskiego. Sądząc po czasie powstania, być może figura była wykonana w stylu rokoko.[źródło]

Wola Żółkiewska to wieś położona w województwie lubelskim, w powiecie krasnostawskim, w gminie Żółkiewka. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z początków XV wieku.

Przy drodze, w pobliżu dawnego dworu i majątku sędziego ziemskiego chełmskiego Tomasza Stamirowskiego wznosi się piękna arkadowa, murowana kapliczka z datą 1788 r. Została ufundowana przez właściciela majątku w rok po tym, jak gościł u siebie króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego. Okazją ku temu była trwająca prawie pół roku podróż króla do Kaniowa, polskiego starostwa położonego niedaleko Kijowa, celem spotkania z Katarzyną II Wielką, carycą Rosji. Spotkanie władców nastąpiło na Dnieprze na galerze imperatorowej.

Kapliczka upamiętniająca te wydarzenia, pierwotnie kryta gontem skrywała figurę św. Jana Nepomucena. Obecnie pozostał tylko cokół. Figura prawdopodobnie została skradziona. [źródło]

(...) w 1787 roku posiadłość w Woli Żółkiewskiej nazywana była zamkiem. Najprawdopodobniej był to raczej okazały dwór z elementami obronnymi.

Najważniejszym wydarzeniem z tego okresu w jej dziejach, był fakt pobytu w rezydencji w dniach 5-6 czerwca 1787 r. króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wizytę upamiętnia między innymi wymurowana rok później kapliczka. Otynkowana, kwadratowa, z trzech stron otwarta arkadami o opilastrowanych narożnikach, została umiejscowiona przy drodze Krasnystaw – Żółkiewka. Wewnątrz niej znajduje się rzeźba św. Jana Nepomucena. 

W 1976 roku po raz pierwszy jako właściciel dóbr żółkiewskich pojawia się w dokumentach syn Tomasza – Antoni Stamirowski. 35 lat później sprzedaje je kupcowi lubelskiemu Janowi Weberowi. W 1813 r. w wyniku małżeństwa z córką Webera – Ludwiką Weber de Rittersdorf współwłaścicielem (po śmierci teścia samoistnym właścicielem) Woli Żółkiewskiej staje się Ludwik Preszel. Po śmierci Ludwika majątek w Woli (zwany wówczas Wólką) odziedzicza jego córka Otylia. W 1869 r. zostaje wydzielony z niego folwark Średnia Wieś. [źródło, tekst z 12.10. 2012 r., pomyłka w dacie 1976?]

I to własnie w Średniej Wsi przy drodze DW 842 stoi pokazana na fotografiach kapliczka. Niestety, bez rzeźby świętego Jana Nepomucena. Obecnie znajduje się w niej kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej.

Adnotacja:

• kapliczka ponepomucka;
• lokalizacja: Średnia Wieś (DW 842), gmina Żółkiewka, powiat krasnostawski, województwo lubelskie;
• data wykonania fotografii: 27.06.2019 r.

Przejeżdżając przez Połoski

Zatrzymałam się na parkingu koło byłej cerkwi prawosławnej, będącej obecnie kościołem rzymsko-katolickim pw. Świętej Trójcy.

Dawna cerkiew w Połoskach jest budowlą drewnianą o konstrukcji zrębowej, szalowaną, na podmurówce, orientowaną i trójdzielną zgodnie z kanonami budownictwa cerkiewnego. Wnętrze świątyni kryte jest płaskim stropem wspartym na czterech słupach. Elewację frontową poprzedza ganek z daszkiem dwuspadowym, jej częścią jest także czworoboczna wieża. Znacznie mniejsza, ośmioboczna wieżyczka znajduje się nad nawą. Wszystkie okna w obiekcie zamknięte są półkoliście... [źródło]

W latach 60. XX wieku była tu drewniana rzeźba Jana N. Nawiązuje do niej kształtem figura w Piszczacu... [źródło] Poniższe zdjęcie pochodzi z archiwum fotograficznego Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej.

Okolica świątyni zachwyca swoją sielskością. Tylko żal, że Nepomuka już w Połoskach nie ma.

Adnotacja:

• informacja z lat 60. XX w. na temat rzeźby świętego Jana Nepomucena;
• lokalizacja: Połoski, gmina Piszczac, powiat bialski, województwo lubelskie;
• data wykonania fotografii: 8.08.2019 r.