Odletajka

 (...) w drewnianej przydrożnej kapliczce o dwuspadowym daszku, zdobionej drewnianymi koronkami, stoi niewielki (29 cm) drewniany Nepomuk wykonany przez Józefa Zagórskiego około 1864 roku, o nieco zatartych rysach... [źródło]

 

(...) w tej samej drewnianej przydrożnej kapliczce o dwuspadowym daszku (zobacz wyżej), zdobionej drewnianymi koronkami, na ołtarzyku przy ścianie oparto drewnianą figurkę Jana N. bez atrybutów, stanowiącą niegdyś część większej całości - o czym świadczy deseczka za plecami. Wysokość 23 cm [źródło]
 
 
 
     


Poniżej kilka fotografii samej kapliczki i otoczenia.


 
 




Adnotacja:
  • kapliczka z dwiema rzeźbami świętego Jana Nepomucena;
  • lokalizacja: Odletajka, gmina Uchanie, powiat hrubieszowski, województwo lubelskie;
  • data wykonania fotografii: 7.03.2020 r.

Bończa

Odkąd pamiętam rzeźby świętego Jana Nepomucena w kapliczce w Bończy nie ma, choć na niektórych stronach internetowych nadal powielana jest nieaktualna informacja z lat 80. XX wieku.
 
Z początku XIX wieku pochodzi murowana kapliczka w Bończy. W środku jest usytuowana, wykonana przez ludowego twórcę, figura św. Jana Nepomucena.
[Agnieszka Szykuła-Żygawska, Krajobraz z Nepomucenem. Część II. Kult św. Jana Nepomucena w XIX stuleciu na podstawie Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce, T. VIII, Województwo lubelskie, red. R. Brykowski, E. Smulikowska, Z. Winiarz, z. 8, Powiat krasnostawski, opr. T. Sulerzyńska, F. Uniechowska, E. Rowińska, Warszawa 1964, s. 3; M. Zahajkiewicz ks., Diecezja lubelska. Informator historyczny i administracyjny, Lublin 1985, s. 208., źródło]


Z tego czasu [XIX wiek] pochodzi też pusta kapliczka usytuowana przy wjeździe do kościoła św. Stanisława w Bończy. Kapliczka jest murowana, otwarta z trzech stron łukami arkadowymi i przykryta dachem namiotowym. Do niedawna stała w środku - współczesna kapliczce - ludowa rzeźba św. Jana Nepomucena. Z informacji mieszkańców wynika, że figura patrona dobrej spowiedzi została skradziona. [Agnieszka Szykuła-Żygawska, Krajobraz z Nepomucenem. Część III, źródło]

 
Przy kościele św. Stanisława murowana kapliczka ponepomucka, brogowa z arkadami, o czterospadowym daszku, obrzucona tynkiem "barankiem", z początku XIX wieku. Nie ma już w niej ludowej figury Jana N., która została skradziona w nieustalonym momencie II połowy XX wieku, z pewnością przed rokiem 2007. Jak dowodzi zdjęcie z roku 1947 również kapliczka zmieniła swój wygląd, miała niegdyś wnękę zamkniętą łukiem odcinkowym... [źródło, fotografia kapliczki z rzeźbą]
 

Świątynia w tle kapliczki to cerkiew pw. Opieki Matki Bożej.

 

Adnotacja:
  • kapliczka ponepomucka;
  • lokalizacja: Bończa, gmina Kraśniczyn, powiat krasnostawski, województwo lubelskie;
  • data wykonania fotografii: 4.12.2022 r.

Kalinowice

Nazwa miejscowości związana jest z rzeką Kalinowicą, dzisiejszą Łabuńką. Określenie Kalinowica pochodziło od „kaliny” rozumianej jako krzewy jagód rosnące na pobliskich terenach. [źródło]



Pierwszy raz miejscowość wzmiankowana jest w 1434 roku, jako własność Niemirzów – Ostrowskich. W 1517 roku Jan Niemirza – Ostrowski zrzekł się Kalinowic na rzecz Mikołaja i Feliksa Zamoyskich za sumę 2.000 tysięcy florenów. W 1580 roku częściowo na gruntach wsi Kalinowice zostało założone miasto Zamość. [źródło]


Św. Jan Nepomucen jest przedstawiony frontalnie, w stroju kapłańskim, z krucyfiksem i palmą męczeństwa w dłoniach. Schematyczny sposób modelowania szat i odkrytych partii ciała, ukazanie świętego z palmą męczeństwa sugerują, że figura powstała około połowy XIX stulecia. [Agnieszka Szykuła-Żygawska, Figury świętego Jana Nepomucena w Ordynacji Zamojskiej 1725-1944, Zamość 2016, str. 73]



W Kalinowicach nie zachowała się dawna zabudowa. Pomimo dziejowych burz przetrwała natomiast kamienna figura św. Jana Nepomucena. Ten patron dobrej sławy i obrońca tajemnicy spowiedzi, ocalał w pejzażu Kalinowic, jako świadek XIX-wiecznych dziejów wsi. Rzeźba św. Jana Nepomucena została ufundowana ok. 1856 roku, jako wotywna przez Michała Mazura. Był to bardzo bogaty gospodarz, właściciel okolicznych pól oraz karczmy położonej przy drodze do Szopinka, zmarły bezpotomnie w 1884 r. Na trzonie kolumny istnieje inskrypcja fundacyjna... [źródło]


Niedaleko opisywanej figury w Kalinowicach (około 1,5 km) znajduje się figura świętego na ulicy Lwowskiej w Zamościu. Obie wprowadziły (...) nowy kanon dla figur roztoczańskich Nepomucenów. Postać świętego obok dotychczas trzymanego w dłoniach krzyża otrzymała także drugi atrybut – palmę, symbol męczeństwa. W sposób realistyczny opracowana została rokieta, wiązana u góry szeroką wstążką wyłożoną na mucet. [źródło]


Adnotacja:
  • figura świętego Jana Nepomucena;
  • lokalizacja: Kalinowice, gmina Zamość, powiat zamojski, województwo lubelskie;
  • data wykonania fotografii: 19.10.2017 r.

Pniówek

Wśród XVIII-wiecznych rzeźb kamiennych Jana Nepomucena wyróżnia się figura ustawiona w Pniówku, przy drodze w kierunku Krasnobrodu. Stoi na ośmiobocznym, gzymsowanym cokole łukowato zwężającym się ku górze, z którego kształtem zdecydowanie kłóci się prostokątna, profilowana podstawa figury... [źródło, fotografia figury sprzed remontu]


 
(...) bardzo ładny barokowy XVIII-wieczny kamienny Jan w silnym kontrapoście, w birecie, z krzyżem, na profilowanym cokole, dodanym wtórnie, co wskazuje, że figura mogła [pierwotnie rezydować w innym miejscu. Pomalowany na biało, włosy czarne, twarz, ręce i krzyż brązowe. Ładne szaty robią wrażenie sztywnych, jakby krochmalonych. Nieco podobna do obiektu w Sułowie, przy ujściu Poru do Wieprza [źródło]



(...) przy trakcie do Suchowoli stoi wykonana z piaskowca józefowskiego figura św. Jana Nepomucena. Rzeźba jest wyeksponowana na okazałym, profilowanym cokole o butelkowatym kształcie. W jej otoczeniu rosną krzewy bzu.
Ustawiona bezpośrednio na cokole figura jest przedstawiona w kontrapoście. Ubrany w szaty kapłańskie św. Jan Nepomucen, z biretem na głowie, trzyma oburącz oparty o jedno ramię krucyfiks. Postać jest modelowana wprawnie. Męczennik ma wyraziste rysy nieznacznie ściętej po bokach twarzy, w kształcie zbliżonym do kwadratu, wąski nos, zapadnięte kości policzkowe i bujny zarost z grubych pukli włosów. Okrywające jego ciało szaty są obficie marszczone i modelowane z wyczuciem. Specyficzne jest formowanie mantoletu: jego część za odchyloną od ciała ręką opada, tworząc formę przywołującą na myśl sztywną taflę. Uwagę oglądającego może zwracać wnikliwszy modelunek dłoni. [Agnieszka Szykuła-Żygawska, Figury świętego Jana Nepomucena w Ordynacji Zamojskiej 1725-1944, Zamość 2016, str. 42-43]


(...) drugi tutejszy Jan N. jest również kamienny i pobielony, znacznie późniejszy od pierwszego (1866 rok) i znacznie bardziej prymitywny, o wyraźnych cechach ludowych, statyczny w wyrazie i ożywia go tylko gwiaździsta aureola. Cokół wyróżnia głęboka półokrągła wnęka [źródło]

 



 
Rzeźba św. Jana stoi (...) przy stawach, przy wjeździe do Pniówka od strony Zamościa. Jest usytuowana na wysokim cokole umieszczonym na dwóch uskokowych bazach. Cokół w formie stojącego prostopadłościanu ma z przodu niszę. Niżej znajduje się mało czytelna inskrypcja, wyryta w trzech (?) linijkach. Możliwa do odtworzenia jest tylko data 1865, dotycząca zapewne roku wzniesienia obiektu. Możliwe, że figura jest zbiorową fundacją mieszkańców Pniówka. [Agnieszka Szykuła-Żygawska, Figury świętego Jana Nepomucena w Ordynacji Zamojskiej 1725-1944, Zamość 2016, str. 76]

 
Adnotacja:
  • dwie figury świętego Jana Nepomucena;
  • lokalizacja: Pniówek, gmina Zamość, powiat zamojski, województwo lubelskie;
  • data wykonania fotografii: 4.12.2022 r.

Kielce

Na stronie nepomuki.pl jest mowa o jedenastu istniejących wyobrażeniach świętego Jana Nepomucena w Kielcach. 
 

 
Pierwsze z nich to (...) późnobarokowa figura Jana N., z datą 1757 na cokole, stojąca teraz obok Seminarium Duchownego, a przeniesiona tam z kieleckiego parku (...) Przenosiny te według legendy to cud - figura sama przewędrowała tę trasę... [źródło]
 
Barokowa rzeźba św. Jana Nepomucena znajduje się przed budynkiem Wyższego Seminarium Duchownego przy ulicy Jana Pawła II. Rzeźba wykonana z piaskowca stała początkowo (XVIII wiek) nieopodal przy Krakowskiej Rogatce. W związku z przebudową skrzyżowania, na początku lat sześćdziesiątych, przeniesiono ją do parku, pod mur więzienny. Zabytek był już wtedy w złym stanie technicznym, brakowało fragmentów krzyża, ręki i twarzy świętego. Renowacją rzeźby zajął się kielecki rzeźbiarz Stefan Maj i 7 listopada 1997 roku odnowiona figura stanęła przed budynkiem Seminarium. [źródło]
 
 
(...) druga z figur Jana N., która ciągle jeszcze stoi w kieleckim parku nad stawem, jest rokokowa, wyrzeźbiona z pińczowskiego piaskowca przez kielczanina Jakuba Korneckiego i jest uznawana za arcydzieło sztuki XVIII wieku. Stała kiedyś na dziedzińcu klasztoru cystersów w Jędrzejowie, a do Kielc sprowadził ją Tomasz Zieliński. Na cokole data odnawiania - rok 1914. Bardzo ciekawy jest rzadko spotykany motyw kuli lub astrolabium (symbol filozofa lub uczonego? występuje np. na obrazach w kościołach na styku Mazowsza i Podlasia), na której Jan trzyma stopę... [źródło]
 
  
 

 
 



Barokowa rzeźba św. Jana Nepomucena znajduje się w Parku Miejskim, po zachodniej stronie stawu. Figura świętego pochodzi z XVIII wieku, a przeniesiono ją w obecne miejsce w XIX wieku z klasztoru ojców Cystersów w Jędrzejowie.
W Kielcach znajdują się jeszcze trzy inne figury tego świętego - wszystkie są do siebie podobne, przedstawiają świętego z jednym z atrybutów mu przypisanych – z krzyżem w ręce. Figura świętego w parku różni się od nich. Wprawdzie święty też trzyma krzyż ale tylko jedną ręką i krzyż ten leży na otwartej księdze (dodatkowo obok elementy roślinne - prawdopodobnie jest to symboliczna palma męczeństwa). Lewa stopa oparta jest na kuli.
Napis umieszczony z tyłu kolumny informuje iż pomnik odrestaurowany był w 1917 roku dzięki funduszom B.M.Saskich i M.M. Halików.
[źródło]


Barokowa, pochodząca z lat końca 30. bądź z III ćwierci XVIII wieku figura Jana N., stojąca na wysokiej toskańskiej kolumnie, obok kaplicy ogrójcowej przy kieleckiej katedrze. Pierwotnie stała na pl. Panny Marii, przed dzwonnicą, a fundację przypisuje się kanonikowi Janowi Gwalbertowi Muszyńskiemu (fundatorowi w katedrze ołtarza Jana Kantego z obrazem JN na zasuwie, zobacz niżej). Figurę tę po roku 1824 przeniesiono w północno-zachodni narożnik cmentarza kolegiackiego... [źródło]



Niestety, do pozostałych wyobrażeń świętego Jana Nepomucena w Kielcach nie dotarłam. Weszłam na chwilę do bazyliki katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, ale nie znalazłam wzmiankowanego niżej obrazu.


W bazylice katedralnej, w nawie północnej, znajduje się ołtarz Jana Kantego z jego obrazem, wystawiony po roku 1775 przez kanonika Jana Gwalberta Muszyńskiego, a wykończony (pozłota) w roku 1788 przez wikarego Antoniego Jaśkiewicza. Na jego zasuwie jest obraz przedstawiający Jana N., który w roku 1791 określono jako "nowy" [źródło]

 

W bazylice katedralnej istniały dawnej jeden lub nawet dwa obrazy Jana N. Jeden z nich należał być może do zlikwidowanego jeszcze przed rokiem 1760 prowizorycznego ołtarzyka św. Jana Nepomucena, opisanego w pierwszym, XVIII-wiecznym inwentarzu kościoła: "stół na pędestale marmurowy, blat alias wierzch mieniony biały z czerwonym. Tamże obraz S. Jana Nepomucena przy tym ołtarzu". Ich dalsze losy nie są znane... [źródło]

Adnotacja:
  • trzy figury i dwa obrazy świętego Jana Nepomucena; 
  • lokalizacja: Kielce: ul. Jana Pawła II 7, Park miejski im. Stanisława Staszica oraz kościół pw. Wniebowzięcia NMP (Plac NMP 3), powiat kielecki, województwo świętokrzyskie; 
  • data wykonania fotografii: 12 - 13.12.2022 r.