Łódź

Od II połowy XVIII wieku przy Stawach Jana (!), przed mostem na rzece Olechówce, przy obecnej ul. Rzgowskiej, do 1940 roku stała kapliczka z figurą Jana N. Zniszczyli ją Niemcy na rozkaz niesławnej pamięci gauleitera Arthura Greisera, jako element akcji eliminowania przejawów polskiej religijności. Figura cudem przetrwała w ukryciu w magazynie kościoła św. Wojciecha i dziś znajduje się w muzeum parafialnym w Widawie (...). W roku 2011, w ramach projektu "Pejzaż Wszystkich Świętych - rekonstrukcja krajobrazu kulturowego", kapliczka odtworzona została przez  Henryka Chałubca z miejscowości Bieliki. Ma około 2,5 m wysokości. We wnęce krytej gontem i zwieńczonej krzyżem kłody drzewa umieszczono drewnianą polichromowaną figurkę Jana, luźno wzorowaną na oryginalnej.[źródło, fotografie]

 

W zbiorach Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego znajduje się współczesna pseudoludowa drewniana polichromowana figurka Jana N. autorstwa Henryka Adamczyka z Łęczycy. Pochodzi z roku 2009... [źródło, fotografie]

Rzeźby, opisanej powyżej, nie widziałam. W takcie mojego pobytu w muzeum była wyeksponowana inna.

Wspomniane wyżej Stawy Jana to park położony w Łodzi, w dzielnicy Łódź Górna, pomiędzy ul. Rzgowską, Paradną i Kosynierów Gdyńskich. 

Jak należy przypuszczać, nazwa Stawy Jana wzięła się od Jana Mulinowicza (lub Mulinowica), który, jak głosi legenda na początku XVII wieku po stracie rodziców, wypędzony ze swego mieszkania siedział zapłakany przy drodze prowadzącej do Piotrkowa. Sierotą zaopiekowało się przejeżdżające traktem małżeństwo z Krakowa. Po ich śmierci Janek stał się właścicielem znacznego majątku. W miejscu, w którym spotkał swych dobrodziejów, postawił w 1634 roku kolumnę z szarego marmuru na prostokątnym piedestale o łącznej wysokości około 11 metrów. 

 

Pisał o niej w 1853 Oskar Flatt: Pół mili od Łodzi, w stronie południowej, na trakcie piotrkowskim, pod wsią Chojny, spoczną oczy przechodnia na wielkim, szaro-marmurowym kamieniu, wysokim na trzynaście łokci, na którym sterczy złocony krzyż, prawie cztery stóp wysoki. 

 

Na bokach podstawy kolumny znajdowały się trzy łacińskie inskrypcje. Najważniejsza określała fundatora i podawała datę powstania pomnika. W tłumaczeniu na polski brzmiała ona: Bogu najlepszemu, najwyższemu Jan Mulinowic, mieszczanin krakowski, wzniósł w roku pańskim 1634. 

 

Kolumna zniszczona przez Niemców w 1939 była prawdopodobnie najstarszym świeckim pomnikiem w Polsce. Powstała 10 lat przed wzniesieniem Kolumny Zygmunta. Po wojnie w tym miejscu przy ulicy Kolumny postawiono postument z figurą Chrystusa. [źródło]

Adnotacja:

• kapliczka świętego Jana Nepomucena oraz rzeźba w muzeum;
• lokalizacja: Łódź, nad Stawami Jana, ul. Rzgowska (kapliczka), Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne, pl. Wolności 2 (rzeźba), województwo łódzkie;
• data wykonania fotografii: 9-10.06.2023 r.