Czarna Góra

Zabytkowa kapliczka św. Jana Nepomucena została wzniesiona na skraju wsi przy drodze z Czarnej Góry do Jurgowa i nieopodal przepływającego Bryjów Potoku. Miała chronić mieszkańców przed wylewem rzeki Białki i potoku płynącego z Rzepisk.

Jest to obiekt zbudowany w 1874 roku na rzucie kwadratu o wymiarach 2,5 x 2,5 m. Kaplica jest murowana z piaskowca, otynkowana i nakryta przyczółkowym dachem krytym gontem. Do wnętrza prowadzą przeszklone drewniane drzwi, wokół których wymurowano ozdobne obramowanie z kamieni. Nad wejściem drewniany krzyż z figurką ukrzyżowanego Chrystusa.

Wewnątrz na przyściennym ołtarzyku stoi wysoka na 115 cm drewniana polichromowana figura św. Jana Nepomucena. Św. Jan ubrany jest w strój kapłański, biret na głowie oraz trzyma gałązką palmy w prawej ręce i współczesnym metalowym krzyżem w lewej. Jest to oryginalna rzeźba pozbawiona jedynie drewnianego krzyża.

Wg mieszkańców wieś o mało nie została zmieciona z powierzchni ziemi podczas powodzi w 1874 r. Wezbrana rzeka Białka niemal podeszła do istniejącej obecnie drogi, a okoliczny Bryjów Potok płynący z Rzepisk przybrał do tego stopnia, że ludzie uciekali ze swoich domów. Dlatego też w kapliczce umieszczona została figura św. Jana Nepomucena. [źródło]

Na skraju wsi przy głównej drodze z Rzepisk do Jurgowa stoi zabytkowa murowana kapliczka św. Jana Nepomucena, strzegąca symbolicznie mieszkańców przed wylewami Białki (49°21,300'N; 020°08,046'E). Wybudowana na planie przypominającym kwadrat o wymiarach 2,5 x 2,5 m, zamknięta jest absydą i nakryta przyczółkowym dachem krytym gontem (...). Szalowany strefowo szczyt chronią po bokach ozdobnie profilowane podwójne wiatrownice. W jego centralnym punkcie wisi drewniany krucyfiks wykonany przez Andrzeja Kuźmę z Nowego Bystrego, ufundowany w ostatnich latach przez jednego z mieszkańców Czarnej Góry. Modelowana naturalistycznie rzeźba przedstawia rozpiętą na prostym krzyżu drobną, wyniszczoną sylwetkę Chrystusa w szeroko rozwianym perizonium. Do wnętrza kapliczki prowadzą przeszklone drzwi, wokół których wymurowano dekoracyjne obramienie z otoczaków białczańskich. Wewnątrz na drewnianym postumencie stoi wyrzeźbiona z drewna, wysoka na ok. 115 cm figura św. Jana Nepomucena pokryta olejną polichromią. Zgodnie z postrokokową konwencją święty w ozdobnie udrapowanym kapłańskim stroju z okresu kontrreformacji ustawiony jest en face w lekkim kontrapoście z puklami rozwianych złotych włosów wystających spod biretu. Sylwetka zachowuje prawidłowe proporcje, choć sama twarz została nieco wydłużona. Wyostrzenie rysów potęguje amatorsko nałożona, płaska i kontrastowa polichromia, która nadaje twarzy odrealniony, wręcz niesamowity wyraz. Święty pochyla głowę lekko w lewo, zapewne w stronę trzymanego niegdyś na prawym przedramieniu drewnianego krucyfiksu, obecnie zastąpionego przez krzyż z metalu. W tej samej ręce św. Jan trzyma zatkniętą pionowo stylizowaną palmę męczeńską. Na złożonej na piersi lewej dłoni dostrzec można ślad po renowacji, którą wykonał w latach 90. ubiegłego wieku mieszkaniec Czarnej Góry Piotr Sołtys, uzupełniając wówczas brakujące palce Nepomucena. Z układu rąk można się domyślać, że zarówno obecne atrybuty, jak i ich ustawienie różnią się od pierwotnych zamierzeń, co potwierdza także dokumentacja archiwalna sporządzana podczas wcześniejszych inwentaryzacji. Brakuje również wykonanego z metalu kolistego nimbu z gwiazdami, otaczającego pierwotnie głowę św. Jana. Dla porządku odnotujmy, że oprócz figury świętego na ścianie po lewej stronie wisi oleodruk ze sceną Zwiastowania. Jak podaje kronika parafialna w Jurgowie, kapliczka ta została zbudowana w 1874 r., a więc w tym samym czasie co stojąca nieco dalej kaplica św. Trójcy. Opiekę nad nią miała sprawować rodzina Budzów, która dotrzymując starego zobowiązania, do chwili obecnej przy wsparciu okolicznych mieszkańców regularnie odświeża i remontuje obiekt.

Kapliczek i figur św. Jana Nepomucena w pobliżu rzek jest w Polsce bardzo wiele. Rzadziej święty ten stawał się w lokalnej tradycji opiekunem łąk, pól i zasiewów. A właśnie w Czarnej Górze wspomina się modlitwy przed kapliczką z jego wizerunkiem w czasie majówek w intencji obfitych plonów. Tu też jeszcze w latach 60. święcono w Wielką Sobotę pokarmy. [źródło]

Adnotacja:

• kapliczka świętego Jana Nepomucena;
• lokalizacja: Czarna Góra (DK 49, ul. Tatrzańska 4), gmina Bukowina Tatrzańska, powiat tatrzański, województwo małopolskie;
• data wykonania fotografii: 30.06.2019 r.