Czudec

Niedaleko mostu na Wisłoku i torów kolejowych jest ulica Św. Jana. Stoi tam kamienna barokowa figura Jana N., wystawiona na pamiątkę wielkiej powodzi, która nawiedziła te tereny, w mocnym kontrapoście, z herbem Nałęcz i archaiczną dedykacją fundatora - Wojciecha Grabieńskiego - na postumencie: "BOGU HONOR CZEŚĆ ŚWIĘTEMU ZA PATRONA DANEMU / RP 1752 D 20 JULII / S JANIE TYS DOBRODZI STRZEŻ HONORU BROŃ POWODZI". Cokół jest rozrzeźbiony, z wolutami, natomiast figura raczej statyczna... [źródło]

 

Czudecka figura św. Jana Nepomucena z XVIII w. już po renowacji

Blisko 23 tys. zł na ten cel wydatkował Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków. Z kolei gmina Czudec niecałe 54 tys. zł, w ramach odrębnego porozumienia z powiatem strzyżowskim.
Trudność prac konserwatorskich polegała szczególnie na tym, że mleczko cementowe nakładane na figurę i cokół w kolejnych latach jako zabezpieczenie przed erozją, spowodowały spore wżerki w piaskowiec, co należało usunąć. Cały obiekt wyczyszczono skuwając m.in. dłutem rzeźbiarskim zaprawę cementową i ręcznie zeszlifowano powierzchnie kamieniem szlifierskim. Figurze przywrócono także aureolę z pięciu gwiazd (w trakcie prowadzonych prac konserwatorskich odkryto ślady po takiej istniejącej niegdyś aureoli). Wykonawcą renowacji był Ars Restauro, Konserwacja Zabytków Roman Dawidziak w Rzeszowie.
Wykuta w piaskowcu na wysokim cokole późnobarokowa figura św. Jana Nepomucena z 1752 r. znajduje się obecnie przy skrzyżowaniu u. Szarych Szeregów i ul. Św. Jana przy przejeździe kolejowym w Czudcu. Figurę wykonał nieznany artysta czerpiący inspirację z licznych w tym okresie przedstawień św. Jana Nepomucena stawianych nad wodami, przy mostach oraz rozstajach dróg. Fundatorką figury jest zapewne Karolina Grabieńska z domu Małachowskich, o czym świadczy herb Nałęcz oraz data na cokole figury. Figura św. Jana Nepomucena została objęta ewidencją zabytków ruchomych województwa podkarpackiego w 1961 roku. [źródło]

 

 

30 października 2020 r. podpisano protokół odbioru prac konserwatorskich przy zabytkowej figurze Jana Nepomucena w Czudcu. Prace remontowe i konserwatorskie trwały od lipca do połowy października i zostały wykonane na łączną kwotę prawie 80 tys. zł. Blisko 23 tys. złotych wydatkował Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków. Z kolei Gmina Czudec wydatkowała niecałe 54 tys. w ramach odrębnego porozumienia z Powiatem Strzyżowskim.
Jak informuje Jerzy Armata kierownik Wydziału Inwestycji i Programów Pomocowych Starostwa Powiatowego w Strzyżowie – trudność prac konserwatorskich polegała szczególnie na tym, że mleczko cementowe nakładane na figurę i cokół w kolejnych latach jako zabezpieczenie przed erozją spowodowały spore wżerki w piaskowiec, co należało usunąć. Była to precyzyjna i kosztowna czynność poza oczywiście całym procesem konserwacji zabytku. Cały obiekt wyczyszczono skuwając m.in. dłutem rzeźbiarskim zaprawę cementową i ręcznie zeszlifowano powierzchnie kamieniem szlifierskim. Figurze przywrócono także piękną aureolę z pięciu gwiazd, bowiem w trakcie prowadzonych prac konserwatorskich odkryto ślady po takiej istniejącej niegdyś aureoli – dodaje J. Armata.
Wykuta w piaskowcu na wysokim cokole późnobarokowa figura św. Jana Nepomucena z 1752 r. znajduje się obecnie przy skrzyżowaniu u. Szarych Szeregów i ul. Św. Jana przy przejeździe kolejowym w Czudcu, w pobliżu rzeki Wisłok. Figurę wykonał nieznany artysta czerpiący inspirację z licznych w tym okresie przedstawień św. Jana Nepomucena stawianych nad wodami, przy mostach oraz rozstajach dróg. Fundatorką figury jest zapewne Karolina Grabieńska z domu Małachowskich, o czym świadczy herb Nałęcz oraz data na cokole figury. Karolina córka Jana Małachowskiego, poślubiła Wojciecha Grabieńskiego herbu Pomian, syna Józefa Grabieńskiego, właściciela dóbr czudeckich oraz fundatora kościoła pw. Św. Tójcy w Czudcu. Karolina zapisała się w historii Czudca jako dobrodziejka parafii. Figura św. Jana Nepomucena została objęta ewidencją zabytków ruchomych województwa podkarpackiego w 1961 roku. Jest świadectwem kultury mieszkańców i wyrazem i ich religijności. Posiada wartość historyczną i artystyczną, stanowi ważny akcent w krajobrazie gminy Czudec. W dniu 30 października 2020 r. zebrała się komisja, która po obejrzeniu efektu robót konserwatorskich i zapoznaniu się z dokumentacją prac podpisała końcowy protokół odbioru prac konserwatorskich. Protokół podpisali: Bartosz Podubny – zastępca Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Bogdan Żybura – starosta strzyżowski, Stanisław Gierlak - członek Zarządu Powiatu, Andrzej Ślipski – wójt gminy Czudec, Jerzy Armata - kierownik Wydziału Inwestycji i Programów Pomocowych Starostwa Powiatowego w Strzyżowie, Marta Nikiel z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków oraz przedstawiciel wykonawcy Ars Restauro, Konserwacja Zabytków Roman Dawidziak w Rzeszowie. [źródło]

 

W kościele św. Trójcy (zobacz niżej), w kaplicy po lewej stronie, jest XVIII-wieczna polichromowana rzeźba Jana N. z krzyżem w ręku, w birecie... [źródło, fotografia]

 

W kościele w Czudcu znajduje się piękny ołtarz dedykowany św. Janowi Nepomucenowi – wiszący w nim obraz prawdopodobnie namalował Jacenty Olesiński (zm. 1776 r.). Portrecista ten, działający na Rusi Czerwonej i w Małopolsce, był szwagrem i uczniem Szymona Czechowicza (zm. 1775 r.), znanego malarza epoki baroku w Polsce, który pracował dla wielu polskich magnatów. Wspomniany obraz przedstawia świętego w towarzystwie aniołów, z których jeden dzierży palmę – symbol męczeństwa, a drugi trzyma palec na ustach – symbol dochowania tajemnicy dobrej spowiedzi... [źródło]

W kościele św. Trójcy (...) znajduje się barokowy boczny ołtarz Jana N. z końca XVIII wieku. Jego częścią jest okazały obraz z Janem adorującym krzyż oraz płaskorzeźbiona scena Spowiedzi Królowej umieszczona w rocaille w antepedium. Tamże napis: "SANCTE JOANNES NEPOMU/CENE. Patrone & Protector bonae FAMAE. Ora pro nobis." oraz, na złotych rocaillowych kartuszach, cytat z Pisma: "Ogrodź cierniem uszy twoje / nie słuchaj języka złośliwego / (a) ustom twoim uczyń drzwi, i zamki (Eccl.28.29)". W tle obrazu widoczne są otwarta księga oraz astrolabium sferyczne, tajemniczy obiekt, którego symboliczne znaczenie ciągle nie jest jasne (...). W szczycie - Apoteoza Języka... [źródło, fotografie]

 

Wykonanie remontów w Kościele Parafialnym pw. Trójcy Świętej w Czudcu – umeblowanie zabytkowej zakrystii kościelnej (2004 r.), renowacja dwóch zabytkowych ołtarzy: św. Krzyża i św. Jana Nepomucena (2005 r.)...[źródło]

W towarzystwie aniołków
Jeden z ołtarzy kościoła parafialnego w Czudcu poświęcony jest św. Janowi Nepomucenowi. Obraz w polu centralnym przedstawia świętego i jest prawdopodobnie autorstwa Jacentego Olesińskiego. Widzimy św. Jana w towarzystwie aniołów, z których jeden dzierży palmę – symbol męczeństwa, zaś drugi trzyma palec na ustach – co symbolizuje dochowanie tajemnicy spowiedzi. Również w Czudcu ustawiono kamienną figurę św. Jana Nepomucena z 1752 r., którą ufundował Wojciech Grabieński. Kult świętego w tym miasteczku był bardzo silny. Do św. Jana modlono się w czasach wylewów Wisłoka, zwłaszcza od czasu, gdy zagrażała powódź, ale niespodziewanie woda miała się cofnąć. – To św. Jan ocalił Czudec – mówili mieszkańcy. [źródło]

Przy drodze na Górę Zamkową i do Przedmieścia Czudeckiego, na granicy zespołu dworskiego w Nowej Wsi Czudeckiej (zobacz niżej) stoi przydrożna kapliczka z figurą przedstawiającą św. Jana Nepomucena. Inskrypcja na cokole ma związek z podwójnym patronatem Jana - nad dobrą sławą i wodą: "Ś.Janie / tys dobrodzi / strzeż honoru / broń powodzi". Drewniana brogowa kapliczka pochodzi z połowy XIX wieku, kryta jest gontem i ma bardzo ładne wolutowe ozdobniki. zamknięta z trzech stron płotkiem. Wewnątrz ludowo-barokowa figura z drugiej połowy XIX wieku, drewniana i polichromowana, z pustymi już dziś rękoma. Jako fundamentu kapliczki użyto blatu kamiennego stołu, który znajdował się na terenie parku dworskiego należącego do rodziny Wojciechowskich herbu Korab. Bardzo malowniczy obiekt... [źródło, fotografie] 

 

Kościół, niestety, był zamknięty, a kapliczki z rzeźbą świętego Jana Nepomucena nie znalazłam. Na koniec ciekawostka - kapliczkę można kupić.

 

Zespół Dworsko - Parkowy w Czudcu
Dwór wzniesiony ok. poł. XIX w. w stylu klasycystycznym, rozbudowanym i przebudowanym w k. XIX w. w okresie eklektyzmu. W 2 połowie XIX w. stanowił własność Wasilewskich, a następnie Uznańskich. Do 1944 r. był własnością spadkobierców Wasilewskich, a ostatnimi właścicielami byli Wiktorowie. Po II wojnie światowej dwór zamieszkiwali repatrianci ze wschodu. W 1956 r. zespół został przejęty przez Skarb Państwa. Kolejnym właścicielem zespołu stał się urząd Gminy w Czudcu. Dwór pełnił funkcję mieszkalną / pomieszczenie socjalne Urzędu Gminy/, spichlerz użytkowany jest do celów handlowych. Od 2000 r. zespół stanowi własność prywatną. Obecnie zespół tworzą: dwór, spichlerz, kapliczka z figurą Św. Jana Nepomucena oraz park. [źródło]

 

Polecam:

• Zespół Dworsko - Parkowy w Czudcu;
• Zespół dworsko - parkowy w Czudcu (dawniej Nowa Wieś); 
• Nowa Wieś - kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena;
• kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena;
• Quest Czudec. 

Adnotacja: 

• figura, obraz  i rzeźba w kościele oraz kapliczka z rzeźbą świętego Jana Nepomucena,
• lokalizacja: Czudec, gmina Czudec, powiat strzyżowski, województwo podkarpackie; 
• data wykonania fotografii: 17.02.2023 r.